RYS HISTORYCZNY
Istnieje bardzo wiele legend mówiących o sposobie w jaki Chińczycy poznali herbatę. Według jednej z nich, cesarz Shennong wypoczywając w cieniu herbacianego krzewu zobaczył, jak kilka listków wpadło do naczynia z gotującą się wodą.
Napar, który w ten sposób powstał, wprawił go w ożywienie, a wspaniały smak i aromat spowodował rozpowszechnienie się owego napoju na jego dworze. W Indiach natomiast początek odkrycia herbaty przypisywany jest mnichowi o imieniu Bodhidharma. Postanowił on 7 lat medytować nie mrużąc oka. Gdy ostatniego dnia ogarnęło go zmęczenie i powieki zaczęły opadać, zerwał kilka liści z drzewa, pod którym siedział i zaczął żuć. Znużenie minęło.
Pierwsze wzmianki pisemne o herbacie datuje się na 770 r. p.n.e., w którym powstała „Księga Chou Huna”. Początkowo herbatę uważano za lek i środek wzmacniająco-leczniczy. Kiedy herbata osiągnęła w Chinach popularność napoju narodowego, chiński poeta Lu Sou napisał „Świętą Księgę Herbaty”.
Zawierała ona informacje na temat krzewu herbacianego, narzędzi do zbioru i selekcji liści oraz metod przyrządzania napoju. Uprawa herbaty była pilnie strzeżoną tajemnicą do początków IX stulecia n.e., kiedy to mnich Dengo Daishi przywiózł pierwsze nasiona krzewu herbacianego do Japonii. Napój herbaciany zachwycił cesarza i stał się sensacją na jego dworze. Szybko rozpoczęła się uprawa herbaty. Jednak na dobre herbata pojawiła się w XII w., kiedy minął okres napiętych stosunków chińsko-japońskich. Kultura związana z piciem herbaty przyjęła w obu krajach odmienne postacie. Obrzędy chińskie związane są z taoizmem i konfucjanizmem, natomiast w Japonii ceremonia parzenia herbaty związana jest z ascetyczną filozofią i estetyką buddyzmu zen.
EKSPANSJA HERBATY
Wraz z upływem czasu, herbata zaczęła się rozpowszechniać: najpierw do Mongolii i Tybetu (VII w. n.e.), a następnie na Syberię. Do Europy herbata przybyła za sprawą Holendrów, którzy w XVII stuleciu przywieźli suszone liście krzewu na swoich kupieckich statkach. Do Anglii natomiast herbata trafiła w roku 1658 za sprawą kupca i właściciela londyńskiego sklepu Thomasa Garrowaya. Modę na spożywanie napoju herbacianego rozpoczęła jednak poślubiona przez Karola II portugalska księżniczka Katarzyna Braganza, która w posagu przywiozła skrzynię chińskiej herbaty. Początkowo herbata była napojem ludzi z wyższych sfer. Szybko jednak stała się znanym i cenionym napojem w Europie i na całym świecie. Na carskim dworze herbata pojawiła się w 1618 roku jako dar cesarza Chin dla cara Rosji, a już w 1698 roku stała się podstawowym przedmiotem handlu pomiędzy tymi państwami.
HERBATA W POLSCE
Pierwsze wzmianki o herbacie pojawiają się w liście króla Jana Kazimierza do żony Marii Ludwiki z roku 1662. Natomiast zwyczaj jej spożywania rozpowszechnił się dopiero w wieku XIX, gdyż początkowo traktowano ją jako ziele lecznicze. Uważano, że herbata leczy bóle głowy i choroby żołądka, a także przepędza złe nastroje. Kiedy część Rzeczpospolitej znajdowała się pod zaborem, do Polski zaczęły napływać nowe zwyczaje i sposoby przygotowywania oraz spożywania herbaty. Z czasem też herbata, głównie parzona w samowarach, weszła na stałe do polskiego jadłospisu. Na przełomie wieku XIX i XX spożycie herbaty w Polsce znacznie wzrosło. Zaczęto organizować tak zwane herbatki proszone, na których obowiązywał strój obiadowy lub koncertowy. Podawano ją pomiędzy godziną 10 a 11 rano, choć zgodnie z angielskim zwyczajem pito ją również w godzinach popołudniowych. Do tego podawano ciasta i konfitury, a nawet kanapki. W okresie międzywojennym herbata była bardzo popularna. Chętnie spożywał ją Józef Piłsudski. Podczas II wojny światowej zniknęła z polskich dworów na skutek blokady handlowej. Jednak wraz z unormowaniem się sytuacji politycznej, kultura picia herbaty ponownie zawitała do naszych zwyczajów.
